ျမန္မာ့ဂႏၳ၀င္စာေပ၏အနာဂတ္ - အပိုင္း (၅)
သန္း၀င္းလႈိင္
မတ္လ ၁၈၊ ၂၀၁၃
● ေတာင္ငူေခတ္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၂၇ - ၁၅၉၆)
ေတာင္ငူေခတ္တြင္ ျမန္မာကဗ်ာသည္ အေတာ္ပင္ အေျခခိုင္ခံ့ေနေပၿပီ။ ပုဂံေခတ္၊ ပင္းယေခတ္၊ အင္း၀ေခတ္တို႔မွ လက္ဆင့္ကမ္း သယ္ေဆာင္လာေသာ ျမန္မာကဗ်ာအင္အားစုသည္ အလြန္ႀကီးမားေသာ အေျခအေနသို႔ေရာက္႐ွိေနသည္။
ေတာင္ငူေခတ္တြင္ ေပၚထြန္းလာေသာ ကဗ်ာစာဆိုမ်ားမွာ ေလွာ္ကားသံုးေထာင္မွဴး၊ ႐ွင္ေထြးနာသိန္၊ ျပည္န၀ေဒးႀကီး၊ ရေ၀႐ွင္ေထြး၊ နတ္သွ်င္ေနာင္၊ မင္းေဇယ်ရႏၱမိတ္၊ ႐ွင္သံခိုတို႔ ျဖစ္ၾကသည္။ ၎တို႔ဖြဲ႕ဆိုေရးသားခဲ့ၾကေသာ ကဗ်ာလကၤာစာေပမ်ား မွာ ေလွာ္ကားသံုးေထာင္မွဴး၏ မင္းတရားေ႐ႊထီးဧခ်င္း၊ မင္းတရားေ႐ႊထီးနားေတာ္သြင္း၊ ႐ွင္ေထြးနာသိန္၏ အင္း၀ၿမိဳ႕သို႔ တမ္းတရတုပုိဒ္စံု၊ ျပည္န၀ေဒးႀကီး၏ မိုးဖြဲ႕၊ ေတာဖြဲ႕၊ ပန္းဖြဲ႕၊ ျပည္ဖြဲ႕၊ နန္းဖြဲ႕၊ စစ္ခ်ီေမာင္ဖြဲ႕၊ ဘုရားတိုင္မယ္ဖြဲ႕၊ ေမာင္ဖြဲ႕၊ အေမးအေျဖရတု၊ ေက်းေစရတု၊ သိၾကားတုိင္ရတု၊ ဘုရင့္ႏွမေတာ္ဧခ်င္းေခၚ ယိုးဒယားမိဘုရားဧခ်င္း၊ မင္းတရားမယ္ေတာ္ဧခ်င္း၊ ဆင္ျဖဴ႐ွင္မယ္ဧခ်င္း၊ မေနာ္ဟရီပ်ိဳ႕၊ ႐ွင္ေ၀႐ွင္ေထြး၏ အဏ္ခ်င္း၊ နတ္သွ်င္ေနာင္၏ ဘုရားတုိင္မယ္ဘြဲ႕ရတု၊ ဘုရားတုိင္ ေမာင္ဘြဲ႕ရတု၊ ေက်းေစရတု၊ ရာဇဓါတုကလ်ာဘြဲ႕ ရတု၊ သစၥာတိုင္မယ္ဘြဲ႕ ရတု၊ ေဆာင္းရာသီ မယ္ဘြဲ႕ရတု၊ မင္းေဇယ် ရႏၱမိတ္၏ ဥေတနသာခ်င္း၊ ပဋာစာရီသာခ်င္း၊ စိဥၨမာဏ၀ိကာသာခ်င္း၊ မင္းရဲနရာဧခ်င္း၊ ႐ွင္သံခို၏ မင္းရဲဒိဗၺဧခ်င္း စသည့္ ျမန္မာ ဂႏၱ၀င္ကဗ်ာမ်ားျဖစ္သည္။
ေတာင္ငူေခတ္သည္ အင္း၀ေခတ္ႏွင့္ မတူေခ်။ အင္း၀ေခတ္တြင္ ရဟန္းစာဆိုေပါမ်ား၍ လူပုဂၢိဳလ္စာဆို ႐ွားပါးသည္။ ေတာင္ငူေခတ္တြင္ လူပုဂၢိဳလ္စာဆိုမ်ားျပားသည္။
ေတာင္ငူေခတ္ ဂႏၱ၀င္ေျမာက္ကဗ်ာမ်ားအနက္ ျပည္န၀ေဒး၏ ရတုမွာ ထင္႐ွားသည္။ န၀ေဒးသည္ သကၠရာဇ္ ၈၉၄ ခုႏွစ္ တြင္ ျပည္ၿမိဳ႕၌ နန္းတက္ေသာ ဘုရင္ နရပတိ၏ ေယာက္ဖေတာ္ မင္းဘေစာ၏ အထိန္းေတာ္သားျဖစ္သည္။ အသက္ ၁၀ ႏွစ္ အ႐ြယ္ကစ၍ ရတုကဗ်ာမ်ား စပ္ဆိုခဲ့သည္။ စလင္းတြင္ စည္သူေက်ာ္ထင္ထံ ခစားရာ “မင္းလက္်ာ” ဘြဲ႕ ရခဲ့သည္။ စည္သူေက်ာ္ထင္ႏွင့္ စစ္ကိုင္းသို႔ လုိက္ပါခစားသည့္အခါ ေထာင္သင္းကို ႀကီးမွဴးရေသာေၾကာင့္ “ေထာင္သင္းမွဴး” ဟု အမည္တြင္ ျပန္သည္။ စစ္ကိုင္းစည္သူေက်ာ္ထင္အင္း၀တြင္ မင္းျပဳစဥ္ ဟံသာ၀တီဘုရင္ ဆင္ျဖဴမ်ား႐ွင္ အင္း၀ကို တုိက္ခိုက္သိမ္းယူသည္။ ထိုအခါ ျပည္ဘုရင္ သတိုးဓမၼရာဇာက ဆင္ျဖဴမ်ား႐ွင္ထံမွ ေထာင္သင္းမွဴးကို ေတာင္းယူသည္။ ျပည္ၿမိဳ႕တြင္ စာဆိုေကာင္းေသာေၾကာင့္ န၀ေဒးဘြဲ႕ျဖင့္ ခ်ီးျမႇင့္ခံရသည္။ န၀ေဒးဟူေသာ ဘြဲ႕အမည္၏ အဓိပၸါယ္မွာ သံုးမ်ိဳးျပား၏။ န - ၀ေဒ = ကဗ်ာလကၤာဖြဲ႕ဆိုရာ၌ အျပစ္ဆိုစရာမရွိေအာင္ ေကာင္းမြန္ေသာ စာဆိုေတာ္။ န၀ - ေဒ = ရသကိုးပါး ေပၚလြင္ေအာင္ စပ္ဆိုႏုိင္ေသာ စာဆိုေတာ္။ န၀ေဒး = အသစ္အဆန္းတီထြင္စပ္ဆိုႏိုင္ေသာ စာဆိုေတာ္ ဟူ၍ အဓိပၸါယ္သံုးမ်ိဳး ႐ွိသည္။ စာဆိုေတာ္ န၀ေဒးႀကီးသည္ ပိုဒ္စံုရတုေပါင္း ၃၀၀ ေက်ာ္ကို ေရးဖြဲ႕ခဲ့သည္ဟု ဆိုသည္။ သို႔ေသာ္ ယခုအခါ ၂၃၆ ပုဒ္မွ်ကို သာ ႐ွာေဖြေတြ႕႐ွိေတာ့သည္။ ျမန္မာကဗ်ာစာေပသမုိင္းတြင္ န၀ေဒးေလာက္ ရတုပုဒ္ေရ မ်ားမ်ား ေရးဖြဲ႕ခဲ့သည့္ စာဆုိဟူ၍ မ႐ွိ ခဲ့ဘူးေခ်။ ရတုအမ်ိဳးအစားမွာလည္း စံုလင္လွ၏။ စစ္ခ်ီ၊ ဘုရားတုိင္၊ သိၾကားတုိင္၊ မိုးတုိင္၊ ၿမိဳ႕ဘြဲ႕၊ မယ္ဘြဲ႕၊ အျဖည့္ခံ၊ ဥေဒါင္း ဖိုမ အေမးအေျဖ၊ ၀မ္းဘဲဖိုမ အေမးအေျဖ စသည္ျဖင့္ ဖြဲ႕ႏြဲ႕ပံုမ်ိဳးစံုေလသည္။
န၀ေဒးကဲ့သို႔ပင္ ေတာင္ငူေခတ္၌ ရတုဘုရင္အျဖစ္ ေက်ာ္ၾကားခဲ့ေသာ စာဆိုေတာ္မွာ နတ္သွ်င္ေနာင္ ျဖစ္သည္။ စာဆိုအေက်ာ္ နတ္သွ်င္ေနာင္သည္ အျခားစာဆိုေက်ာ္ႏွင့္ လံုး၀မတူ တမူကြဲျပား၏။ ကဗ်ာဖြဲ႕ဆိုသီကံုးသံုးႏႈန္းပံုမွာလည္း လြန္စြာ ဆန္းျပားသည္။ စကားလံုးသံုးႏႈန္းမႈအရာ၌ ကၽြမ္းက်င္သျဖင့္ စကားလံုးအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ေရလဲႏွင့္သံုးႏႈန္းသူျဖစ္သည္။
ရတုဘုရင္ နတ္သွ်င္ေနာင္သည္ ဇင္းမယ္ဘုရင္၏ ႏွမေတာ္ ရာဇဓာတုကလ်ာကို ႏွစ္သက္ျမတ္ႏိုးလွ၍ သူဖြဲ႕ႏြဲ႕သီကံုး သမွ် ေသာ မယ္ဖြဲ႕ရတုကဗ်ာတို႔သည္ အတုိင္းထက္အလြန္ေကာင္းမြန္သည္ဟု ေ၀ဖန္ေရးသားၾကသည္။
ျမန္မာလူမ်ိဳးတို႔ႏႈတ္ဖ်ားတြင္ သီဆိုေလ့႐ွိေသာ ရတုဘုရင္၏ ရတုတစ္ပုဒ္မွာ “ေပၚေႏြလလွ်င္” အစခ်ီေသာ ကဗ်ာျဖစ္ပါ သည္။ ဤရတုသည္ လြမ္းဆြတ္ေၾကကြဲစရာေအာက္ေမ့တမ္းတစရာတို႔ကို ေျပျပစ္ေပ်ာ့ေပ်ာင္းလွေသာ သဒၵါလကၤာရ၊ လွပဆန္းၾကယ္ေသာ အတၱာလကၤာရတို႔ျဖင့္ သီကံုးစပ္ဆိုထားသည္ကို ေတြ႕႐ွိရေလသည္။ ဤရတုပိုဒ္စံုကို ေကာက္ႏုတ္ေဖာ္ျပ ပါရေစ။
“ေပၚေႏြလလွ်င္၊ ေတာင္ကၿခိမ့္ျမဴး၊ မင္းလြင္ဦးႏွင့္၊ ပ်ံ႕ပ်ဴးခ်ဳပ္တိုင္း၊ မုန္တိုင္းဆင္လို၊ တိမ္ညိဳမႈိင္းထပ္၊ ျပက္လွ်င္ ျပကာ၊ စိမ္း၀ါမိုးပန္း၊ ေတြေတြစြန္းက၊ ေရသြန္သာၾကည္၊ ေပ်ာ္ရမည္ကို၊ ျမရည္သက္မွတ္၊ ေရာက္ခဲလတ္ဟု၊ ခ်စ္ထြတ္တင္သည္၊ ျပာစင္႐ႊန္းလတ္၊ ျဖဴ၀င္းမြတ္လွ်င္၊ ၾကာညြတ္ဖေယာင္း၊ ေန႐ွိန္ေပ်ာင္းသို႔၊ ဆင့္ေလာင္းလြမ္း၀ွန္၊ ႐ွိလိမ့္ဟန္ကို၊ တိမ္စြန္ေလလွ်င္၊ ဖူးေရာက္ခ်င္သည္၊ ငွက္သြင္ပ်ံၾကြမတတ္ေသာ၀္။”
စာေပသုေတသီတို႔က ရတုဘုရင္ နတ္သွ်င္ေနာင္သည္ ေ႐ွ႕ကျဖစ္ေသာ ျပည္န၀ေဒး၏ ရတုအဖြဲ႕အႏြဲ႕မ်ားမွ ေကာင္းရာ ညြန္႔ရာတို႔ကို ယူ၍ ပင္ကိုပါရမီဓါတ္ခံအႏုပညာႏွင့္ ဖန္တီးေရးသားဖြဲ႕ဆိုလုိက္ေသာအခါ ပထမတန္းစားရတုမ်ားအျဖစ္သို႔ ေရာက္႐ွိလာသည္။ ဤသို႔ နတ္သွ်င္ေနာင္သည္ ပထမတန္းစာဆိုေတာ္ႀကီးအဆင့္သို႔ ေရာက္႐ွိလာေပသည္။
နတ္သွ်င္ေနာင္၏ အေမြကို ခံယူသူရတုစာဆို႐ွင္သံခိုသည္လည္း န၀ေဒးႀကီး၏ အာေဘာ္ကို အတုယူသည္။ န၀ေဒးသည္ “ကိုးပါးမ်က္စံု” ခ်ီ ေက်းေစရတုတြင္-
“ႏႈတ္ေကြးထိပ္ျပင္၊ သက္တင္တိရန္၊ ၿမီးသြန္းေတာင္ပံ” ဟု စပ္ဆိုသည္ကို ႐ွင္သံခိုက သူ၏ “က်ည္းကဆက္သည္” အစခ်ီ ေက်းေစရတုတြင္- “သႏၱာႏႈတ္ေကြး၊ သက္တင္ေရးႏွင့္၊ လည္ေကြးၿမီးသြန္း” ဟု အတုယူဖြဲ႕ဆိုသည္။
ေတာင္ငူေခတ္ ရတုစာဆိုေက်ာ္တစ္ဦးျဖစ္ေသာ မင္းေဇယ်ရႏၱမိတ္သည္လည္း မုတၱမျဗင္းနတ္ဘုရားတုိင္ ရတုတြင္ န၀ေဒး၏ အေတြးအျမင္အတုိင္း စပ္ဆိုထားသည္ကို ေတြ႕ရ၏။ န၀ေဒးက-
“ထစ္ေၾကြးျပင္းစြာ၊ မိုးတိ႐ြာလည္း၊ ထက္မွာမက်၊ ေျမကလြင့္တက္၊ သိၾကားသက္၍၊ တံျမက္လွည္းေန၊ သမုဒ္ေရ၀ယ္၊ စီးေလွသေဘၤာ၊ လြင့္ျပန္ေမ်ာလည္း” ဟု ဖြဲ႕ဆိုသည္ကို မင္းေဇယ်ရႏၱမိတ္က-
“တိမ္ေမွာင္စင္ၾကယ္၊ ျမရည္ထက္မွ၊ မက်စင္တက္၊ တံျမက္မာဃ၊ နတ္မမလွည္း၊ ၀န္းသည္းက်ယ္၀ုတ္၊ သမုဒ္လယ္ခ်ယ္၊ သေဘၤာစက္လည္း” ဟု ဖြဲ႕သီခဲ့သည္။ စကားအသုံးအႏႈန္းအခ်ိဳ႕မွလြဲ၍ အျမင္အေတြးတစ္ေျပးတည္းသာ ျဖစ္ပါသည္။
● ေညာင္ရမ္းေခတ္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၉၇ - ၁၇၅၁)
ေညာင္ရမ္းေခတ္တြင္ ထင္႐ွားေသာ စာဆိုတို႔မွာ ႐ွင္ကရ၀ိက၊ ၀န္ႀကီးပေဒသရာဇာ၊ ဦးေအာင္ႀကီး၊ ဟံသာ၀တီေရာက္ မင္းတို႔ျဖစ္သည္။ ႐ွင္ကရ၀ိက၏ မင္းလွယဥ္ႏုပ်ိဳ႕၊ မဏိကက္ပ်ိဳ႕၊ ေက်းဇူးေတာ္ပ်ိဳ႕၊ ကုမၼာဘယပ်ိဳ႕၊ ဆႏၵပ်ိဳ႕၊ ႏုေမာလကၤာပ်ိဳ႕၊ ၾကာနတ္ေကသာပ်ိဳ႕၊ မေနာ္ပ်ိဳ႕သစ္၊ သမုဒၵေဃာပ်ိဳ႕၊ ယိုးဒယားသံေရာက္ပ်ိဳ႕၊ မေနာ္ပ်ိဳ႕၊ ထိပ္ဦးတင္ဧခ်င္း၊ ထိပ္ဦးေနဧခ်င္း၊ ထိပ္ပန္းဧခ်င္း၊ စကုမင္းဧခ်င္း၊ ထိပ္ဦးေနဧခ်င္း၊ ထိပ္ပန္းဧခ်င္း၊ စကုမင္းဧခ်င္း၊ စလင္းမင္းဧခ်င္း၊ စႏၵာသီရိပ်ိဳ႕၊ ႏုအူပ်ိဳ႕၊ ၾကာနတ္ေကသာပ်ိဳ႕၊ မဟာပတိပ်ိဳ႕၊ ၃၇မင္းဧခ်င္း၊ တ်ာဖြဲ႕မ်ား၊ ဘုန္းေတာ္ဘြဲ႕သီခ်င္းခံ သီခ်င္းႀကီးမ်ား၊ ဇာတ္ခ်င္းမ်ား၊ ဦးေအာင္ႀကီး၏ အင္း၀ၿမိဳ႕ဖြဲ႕၊ ၁၂ ရာသီ လူတားကဗ်ာမ်ား၊ ဟံသာ၀တီေရာက္ မင္း၏ “ပုဂၢိဳလ္ေျခာက္မည္” အစခ်ီသံုးခ်က္ညီပိုဒ္ စံု၊ ကုဇၨတိပလုဇၨတီတိေလာေကာ၊ သေဘာနိယံ၊ ေလာကစံႏွင့္အစခ်ီ အင္း၀ပ်က္တမ္းခ်င္းတုိ႔ကို ေရးသားဖြဲ႕ဆိုခဲ့ၾကသည္။
ေညာင္ရမ္းေခတ္ စာဆိုေက်ာ္၀န္ႀကီးပေဒသရာဇာေရးဖြဲ႕ခဲ့ေသာ ရတုကဗ်ာ၊ ပ်ိဳ႕မ်ားစြာအနက္ သူဇာပ်ိဳ႕သည္ ထင္႐ွားေပ သည္။ ပ်ိဳ႕သည္ ပိုဒ္ေရမ်ားစြာ ပါ၀င္ေသာ ေလးလံုးစပ္ကဗ်ာ႐ွည္ျဖစ္သည္။ ေရးဖြဲ႕သည့္အေၾကာင္းအရာကို စကားတန္ဆာ၊ အနက္တန္ဆာမ်ားျဖင့္ ႏွစ္သက္ဖြယ္ေကာင္းေအာင္ ေ၀ေ၀ဆာဆာ ေရးဖြဲ႕သည့္အတြက္ ထိုကဗ်ာမ်ိဳးကို “ႏွစ္သက္ဖြယ္” ဟု အဓိပၸါယ္ရေသာ “ပ်ိဳ႕” ဟူသည့္ ေ၀ါဟာရျဖင့္ အမည္သညာျပဳထားျခင္းျဖစ္သည္။ သူဇာပ်ိဳ႕သည္ သီကံုးဖြဲ႕ဆို ပံု အသံုးအႏႈန္းတို႔မွာ ယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႕ႏူးညံ့သည္။ ေ၀ါဟာရပရိယာယ္ၾကြယ္၀သည္။ နန္းမူနန္းဟန္မွာ သူမတူေအာင္ ေကာင္းလွသည္။ ၾကမ္းတမ္းသင့္သည့္ေနရာမွာ ၾကမ္းတမ္း၍ ႏုနယ္သိမ္ေမြ႕ရမည့္ေနရာတြင္ ႏုနယ္သိမ္ေမြ႕လွေၾကာင္း ေတြ႕႐ွိရသည္။ သူဇာပ်ိဳ႕ႏွင့္ ပတ္သက္၍ “စာႏုကိုလည္း မခ်စ္ႏွင့္ သူဇာကိုလည္း မပစ္ႏွင့္” ဟူ၍ ေ႐ွးပညာ႐ွိတို႔ဆိုစမွတ္ထားရစ္ ခဲ့ၾကသည္။ ဆိုခဲ့သည့္အတုိင္း သူဇာပ်ိဳ႕သည္ လြန္စြာ ႏုယဥ္သိမ္ေမြ႕ႏူးညံ့လွေသာ စကားလံုးအသံုးအႏႈန္းတို႔ျဖင့္ တန္ဆာဆင္၍ ဖြဲ႕ႏြဲ႕သီကံုးစပ္ဆိုခဲ့ေလသည္။ ဤပ်ိဳ႕တြင္ ပုဒ္ေရ ၁၂၅ ၌ သုဒၶါစာရ႐ွင္ရေသ့က ေမးျမန္း၍ ေဒ၀ိႏၵရာဇ္နတ္မင္း၏ သမီးေတာ္ တစ္ပါးျဖစ္ေၾကာင္း ေျဖဆိုၿပီးေနာက္ သူမ၏ ၾကင္ယာေတာ္အိမ္ေ႐ွ႕မင္းသားစစ္ထြက္သြားေနရေၾကာင္း ပုဏၰားက ေခ်ာက္တြန္း၍ ယဇ္နတ္ပူေဇာ္ခံရမည့္အေျခအေနတိုင္ခဲ့ေၾကာင္း၊ ယခု ေဟမာဂီရိေတာင္သို႔ ျပန္ရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သူမ၏ ၾကင္ယာေတာ္လိုက္ လာပါက မွာၾကားစရာ႐ွိသည္ကို မွာၾကားလိုေၾကာင္း ေျပာၾကားပံုကို ဖြဲ႕ဆိုထားရာ မ်ားစြာက႐ုဏာသက္ဖြယ္ ေၾကကြဲဖြယ္ ေတြ႕ရသည္။
ဤကဗ်ာကို ဖတ္႐ႈပါက ၀န္ႀကီးပေဒသရာဇသည္ သူဇာနတ္သမီးေလး၏ ခ်စ္ျခင္းေမတၱာႀကီးမားပံု၊ ခင္ပြန္းသည္လိုက္ပါက စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကျဖစ္ရပံု၊ ခင္ပြန္းသည္က သူမအား မိမိအသက္ကိုပါ ငဲ့ကြက္မညႇာလုိက္လာမည္ကို သိပံု စသည္ျဖင့္ ဖြဲ႕ဆိုထားသည္မွာ သနားစရာ ေၾကကြဲစရာ ေကာင္းလွၿပီး က႐ုဏာရသေျမာက္လွပါသည္။ ဤပ်ိဳ႕ကို ဖြဲ႕ဆိုရာ၌ ဘ၀အျမင္၊ ေလာကအျမင္တို႔ျဖင့္ ဖြဲ႕ဆိုထားၿပီး အႏုပညာေျမာက္စြာ ဖန္တီးစီရင္ထားေပရာ ျမန္မာစာေပေလာက၏ ဂႏၱ၀င္ကဗ်ာႀကီးတစ္ပုဒ္အျဖစ္ ထင္ထင္႐ွား႐ွား ရပ္တည္လ်က္ ႐ွိပါသည္။
၀န္ႀကီးပေဒသရာဇာ၏ ကဗ်ာမ်ားအနက္ တ်ာခ်င္းမ်ားျဖစ္ေသာ လယ္သမား၊ ထန္းသမား၊ ပိန္းေကာသမား၊ ေတာင္ပိုင္ တက္သမား၊ အညာေလွသူႀကီးတို႔သည္ ျမန္မာစာေပေလာကတြင္ အထူးထင္႐ွားေသာ စာေပရတနာမ်ားျဖစ္ေပသည္။
တ်ာခ်င္းကဗ်ာ၏ အဓိပၸါယ္မွာ “တ်ာ” ဟူေသာ ျမန္မာေ၀ါဟာရသည္ ခ်ိဳျမသာယာသိမ္ေမြ႕စြာဖြဲ႕ဆိုအပ္ေသာ ကဗ်ာ၊ သီဆိုရေသာ ကဗ်ာဟု အနက္ရ၍ ကဗ်ာသေဘာထက္ ဂီတဘက္သို႔ အေလးသာေသာ ကဗ်ာသီခ်င္းျဖစ္သည္။ တူရိယာ ႏွင့္ တြဲဘက္တီးမႈတ္သီဆိုရသည္။ ေ႐ွးက တ်ာဘြဲ႕သီခ်င္းဟု ေခၚၾကသည္။ ျမန္မာကဗ်ာစာေပသမုိင္း၌ အေစာဆံုးေတြ႕ရေသာ တ်ာခ်င္းမွာ သကၠရာဇ္ ၆၇၄ ခုႏွစ္ ပင္းယေခတ္ဘုရင္သီဟသူ လက္ထက္ ေရးဖြဲ႕သည့္ “ခါးပတ္ေတာ္မွာ ေ႐ႊခ်ည္စံုမႈိင္းလံုး ေ႐ႊ၀တ္လံု”အစခ်ီေသာ တ်ာခ်င္းႏွင့္ ၇၂၆ ခုႏွစ္ အင္း၀ဘုရင္ သတိုးမင္းဖ်ားလက္ထက္တြင္ ေရးဖြဲ႕ခဲ့သည္ဟု အဆို႐ွိေသာ “ဆိတ္စားငယ္ေလ မွတ္တမဲ့” အစခ်ီသည့္ တ်ာခ်င္းမ်ားပင္ျဖစ္သည္။
တ်ာခ်င္းမ်ားေရးသားခဲ့ရာ၌ ၀န္ႀကီးပေဒသရာဇာသည္ မိမိကိုယ္မိမိ ေတာသူေတာင္သားစ်ာန္၀င္၍ ေရးသားခဲ့သည္ဟု ဆိုႏုိင္သည္။ ၿမိဳ႕ႀကီးျပႀကီး၊ ေ႐ႊနန္းေတာ္တြင္း ျဖစ္ပ်က္ေနေသာ အေၾကာင္းအရာတို႔ကို မဖြဲ႕၊ ေတာသူေတာင္သားတို႔ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးစြာ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းရေသာ အျဖစ္သနစ္သ႐ုပ္မွန္ဘ၀ကို ေရးဖြဲ႕ခဲ့သည္။ ၀န္ႀကီးပေဒသရာဇာသည္ သူ၏ ေ႐ွ႕ ေရးသားစပ္ဆိုခဲ့ေသာ စာဆိုအေက်ာ္မ်ား၊ သူႏွင့္ေခတ္ၿပိဳင္စာဆိုေက်ာ္မ်ားကဲ့သို႔ ဘံုခန္းမွ ႀကီးက်ယ္ခမ္းနားေသာ နန္းဗိမာန္ ဘံုအေဆာင္ေဆာင္ ဖြဲ႕ဆိုျခင္းမ်ိဳးတို႔ႏွင့္မတူ သီးျခားလူ႔ဘ၀ကို ဖြဲ႕ဆိုေၾကာင္းေတြ႕ရသည္။ ၀န္ႀကီးသည္ ေက်းလက္ေတာ႐ြာ ေနထိုင္စားေသာက္ရေသာ နင္းပါးတို႔၏ဘ၀ကို ရင္ထဲတြင္ နက္႐ႈိင္းစြာ ခံစားမိဟန္တူေလသည္။
ဤကဲ့သို႔ ျပည္သူဘက္ကရပ္တည္ဖြဲ႕ဆိုခဲ့ေသာ ၀န္ႀကီးပေဒသရာဇာသည္ ဒုတိယအင္း၀ေခတ္ ေခၚ ေညာင္ရမ္းေခတ္ အဂၤါမင္းလက္ထက္ သကၠရာဇ္ ၁၀၄၇ တြင္ အင္း၀ၿမိဳ႕၌ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ မိဘႏွစ္ပါးႏွင့္ စာဆို၏ အမည္အရင္းကို မသိရေသာ္လည္း ဖခင္သည္ ထိုစဥ္က နန္းတြင္းမွဴးႀကီးမတ္ႀကီးတစ္ဦးျဖစ္ခဲ့ေၾကာင္းႏွင့္ မိခင္သည္ အိမ္ေ႐ွ႕မင္း၏ အခ်ီေတာ္ ျဖစ္ခဲ့ေၾကာင္း အေထာက္အထားေတြ႕ရသည္။
သကၠရာဇ္ ၁၀၆၀ တြင္ ပေဒသရာဇ၏ မိခင္ ခ်ီထိန္းခဲ့ရေသာ စေနမင္းသည္ သီရိမဟာ သီဟသူရ သုဓမၼရာဇာ ဘြဲ႕ခံ၍ ေ႐ႊေတာင္တက္ခဲ့သည္။ ထိုအခါ ပေဒသရာဇာျဖစ္လာမည့္ အခ်ီေတာ္၏ သားသည္ စုေရးစုကိုင္ ျဖစ္လာသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ပေဒသရာဇာသည္ ကဗ်ာလကၤာမ်ားေရးစျပဳလာသည္။
သကၠရာဇ္ ၁၀၇၆ တြင္ စေနမင္း၏ သားေတာ္ တနဂၤေႏြမင္းနန္းတက္ေသာအခါ “လက္၀ဲေ႐ႊေတာင္ဘြဲ႕” ျဖင့္ ခ်ီးျမႇင့္ၿပီး မန္က်ည္းတံု႐ြာကို ေပးသနား၏။ ေ၀ါဗလာစီးခြင့္၊ က်ိဳင္းေ႐ႊခ်ပ္ႏွစ္စင္း ေဆာင္းခြင့္ျပဳ၍ ခ်ီးေျမႇာက္ျခင္းလည္း ခံရ၏။ ထိုမင္းလက္ ထက္တြင္လည္း စာဆိုသည္ ပ်ိဳ႕ကဗ်ာမ်ားကို ေရးသားဆက္သြင္းခဲ့၏။ ထုိ႔အျပင္ တနဂၤေႏြမင္း၏ သား စဥ့္ကူးမင္းသား၏ အႀကီးေတာ္အျဖစ္လည္း အမႈထမ္းရ၏။ သကၠရာဇ္ ၁၀၉၅ တြင္ စဥ့္ကူးမင္းသားသည္ ၾကာသပေတးမင္းအျဖစ္ နန္းတက္၏။ ထုိၾကာသပေတးမင္းကား ေနာင္အခါတြင္ ဟံသာ၀တီ လိုက္ပါရသည္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ သမိုင္း၌ ဟံသာ၀တီေရာက္မင္းအျဖစ္ ထင္႐ွားသည္။
ဟံသာ၀တီေရာက္မင္းသည္ စာေပျမတ္ႏုိးသည့္အေလ်ာက္ စာဆိုေက်ာ္အား “ဘယေက်ာ္သူ” ဘြဲ႕ျဖင့္ သူေကာင္းျပဳ ခ်ီးေျမႇာက္ခဲ့၏။ ထို႔ေနာက္ မင္းသည္ စာဆိုေတာ္အား ဤမွ်ဂုဏ္ျပဳခ်ီးေျမႇာက္ရသည္ကို အားမရေသးသျဖင့္ မင္းေဆြ၊ မင္းမ်ိဳး တို႔ကိုသာ ခ်ီးျမႇင့္ေလ့႐ွိေသာ “မင္းေက်ာ္ထင္” ဘြဲ႕ျဖင့္ ထပ္မံခ်ီးေျမႇာက္ျပန္ပါ၏။ ထိုကာလတေလွ်ာက္တြင္လည္း စာဆိုသည္ ပ်ိဳ႕ ကဗ်ာမ်ား ဆက္လက္ေရးသားဆက္သြင္းခဲ့ေလသည္။ သူဇာပ်ိဳ႕ေရးသားဆက္သြင္းခဲ့သည့္ေနာက္ပိုင္းတြင္ စာဆိုသည္ “မင္းရဲ မင္းလွေက်ာ္ထင္” ဘြဲ႕ျဖင့္ အသည္၀န္ျဖစ္လာသည့္အျပင္ ဇလြန္ၿမိဳ႕ကို စားရသည္။
ထို႔ေနာက္တြင္လည္း စာဆို၏ အရည္အေသြးအလိုက္ ရာထူးမ်ား၊ ဘြဲ႕မ်ားခ်ီးျမႇင့္ခဲ့ရာ စာဆိုသည္ “နတ္႐ွင္ေနာင္” ဘြဲ႕၊ “ပေဒသရာဇာ” ဘြဲ႕တို႔ကိုလည္း ရခဲ့သည္။ ေႏွာင္းေခတ္တြင္ စာဆိုသည္ ပေဒသရာဇာဟူေသာ ဘြဲ႕အမည္႐ွည္ျဖင့္သာ ထင္႐ွားခဲ့ ေလသည္။ ထိုအခ်ိန္၌ စာဆိုသည္ ၀န္ႀကီးျဖစ္ေနေလၿပီ။
သကၠရာဇ္ ၁၁၁၃ တြင္ ဟံသာ၀တီက အင္း၀ကို တုိက္၍ အင္း၀ပ်က္ေသာအခါ ဟံသာ၀တီသားတို႔က မင္းႏွင့္တကြ မိဘုရား၊ သားသမီးေတာ္၊ ၀န္ႀကီးမွဴးႀကီးတို႔ကို ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္ခဲ့ရာ စာဆိုပေဒသရာဇာသည္လည္း မင္းႏွင့္အတူ လုိက္ပါခဲ့ ရ၏။ ဤသို႔ ဟံသာ၀တီသို႔ လုိက္ပါၿပီးေနာက္ ေသြး၀မ္းေရာဂါျဖင့္ ဟံသာ၀တီတြင္ ကြယ္လြန္ခဲ့ရာ ၀န္ႀကီး၏ အ႐ိုးအိုးဂူျပႆာဒ္ကို တည္ထားရာ သန္လ်င္က်ိဳက္ေခါက္ဘုရား အနီး၌ ယေန႔တုိင္ေတြ႕ျမင္ႏုိင္ေပသည္။
● ကုန္းေဘာင္ေခတ္ (ခရစ္ ၁၇၅၂ - ၁၈၈၅)
ကုန္းေဘာင္ေခတ္တြင္ စိႏၱေက်ာ္သူဦးၾသ၊ လက္၀ဲသုႏၵရ၊ ေ႐ႊေတာ္နႏၵသူ၊ ဦးေဖ်ာ္၊ မိဘုရားႀကီး ႐ွင္မင္း၊ အတြင္း၀န္ ဦးညိဳ၊ တြင္းသင္းတုိက္၀န္ မဟာစည္သူ၊ ဦးတိုး၊ ဦးယာ၊ မယ္ေခြ၊ ၾကည့္ကန္႐ွင္ႀကီး၊ ၀က္မစြတ္န၀ေဒး၊ ဦးေအာင္ၿဖိဳး၊ ဦးေရာက္ႀကီး၊ ဘိုးသူေတာ္ဦးမင္း၊ လူဦးမင္း၊ ဦး႐ႊန္း၊ ဦးၾကင္ဥ၊ ဦးေ႐ႊျခည္၊ လႈိင္ထိပ္ေခါင္တင္၊ စေလဦးပုည၊ ကင္း၀န္မင္းႀကီး၊ မန္လည္ဆရာေတာ္၊ လယ္တီဆရာေတာ္ စေသာ စာဆိုေက်ာ္မ်ားထြန္းကားေပၚေပါက္ခဲ့ေလသည္။
ယင္းတို႔ ေရးသားခဲ့ေသာ စာကဗ်ာမ်ားမွာ စိႏၱေက်ာင္းသူ ဦးၾသ၏ ရတနာသိဃၤကုန္းေဘာင္ၿမိဳ႕ဘြဲ႕၊ အိမ္ေထာင္သိမ္းဘြဲ႕၊ ျပႆာဒ္ထီးခ်က္ေတာ္ဘြဲ႕၊ မဟာနႏၵာကန္ေတာ္ဘြဲ႕၊ အျမင့္မင္းႏွင့္တူမေတာ္လက္ထပ္ဘြဲ႕၊ ေက်းေစ၊ ဘုရားတိုင္၊ စစ္ခ်ီ၊ ဟသၤာဖိုမ အေမးအေျဖ၊ ႐ွင္ေမြးႏြန္းမင္းနႏၵာအေမးအေျဖ၊ ဘိုးေတာ္႐ွင္ဧခ်င္း၊ ပင္းတလဲမင္းသားဧခ်င္း၊ အိမ္ေ႐ွ႕မိဘုရားဧခ်င္း၊ ၾသ၀ါဒထူးပ်ိဳ႕၊ က၀ိလကၡဏာသတ္ပံုက်မ္းတို႔ျဖစ္သည္။ လက္၀ဲသုႏၵရအမတ္ႀကီး၏ မဲဇာေတာင္ေျခ အစခ်ီပိုဒ္စံုရတု၊ ေ၀႐ႊန္း စႏၵာခ်ီပိုဒ္စံုရတု၊ သာဓိနပ်ိဳ႕၊ ဂုတၱိလပ်ိဳ႕၊ နႏၵီေသနပ်ိဳ႕၊ မႏၶာတုစၾကာမင္းပ်ိဳ႕၊ ဗ်ဴဟာစကၠိပ်ိဳ႕၊ သရဘဂၤပ်ိဳ႕၊ ဂါမဏိစႏၵပ်ိဳ႕၊ အာဒါသမုခပ်ိဳ႕၊ ေသာဏပ်ိဳ႕၊ ေသနဂၤဗ်ဴဟာပ်ိဳ႕၊ ၀ိနိစၦယပကာသနီဓမၼသတ္လကၤာပ်ိဳ႕၊ ဓမၼသတ္လကၤာ၊ မုဒၶါဘိေသကေမာ္ကြန္း၊ နိဗၺာနပစၥယဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္း၊ မဟာ၀ိဇယရံသီစည္းခံုေတာ္ေမာ္ကြန္း၊ ရတနာပူရအင္း၀ျပည္ေတာ္ႀကီးလာေမာ္ကြန္း၊ မင္းကြန္း ေစတီေတာ္တည္ေမာ္ကြန္း၊ ဓည၀တီႏုိင္ေမာ္ကြန္း၊ ၈၀ ေပၚ အဲ႐ိုးမ်ား၊ ထားစၾကာေရာက္ရတု၊ လူတားမ်ား ျဖစ္သည္။
ေ႐ႊေတာင္နႏၵသူ၏ ေမြ႕ႏြန္းရကန္၊ ေငြေတာင္ရကန္သစ္၊ အင္း၀ၿမိဳ႕ဖြဲ႕ရကန္။ ဦးေဖ်ာ္၏ မဂၤလာခ်က္ေဗြခ်ီငစဥ့္ကူးမင္း နားေတာ္သြင္းဧခ်င္း၊ မိဘုရားႀကီး႐ွင္မင္း၏ ေတးထပ္ႏွင့္ ေလးဆစ္ကဗ်ာမ်ား၊ မိုးဘြဲ႕၊ အလြမ္းဘြဲ႕ရတုမ်ား၊ အတြင္း၀န္ ဦးညိဳ၏ ေ႐ႊမင္းဘုန္းဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္း၊ တြင္းသင္းတုိက္၀န္မဟာစည္သူ၏ ငရံ႕မင္းပ်ိဳ႕၊ မုဒုလကၡဏပ်ိဳ႕၊ မေဟာ္ေက်းေစခန္းပ်ိဳ႕၊ ဥမင္ခန္းပ်ိဳ႕၊ ဇယဒိသပ်ိဳ႕၊ ၀ိဓူရပ်ိဳ႕၊ ေ၀သႏၱရာပ်ိဳ႕၊ ဘလႅာတိယပ်ိဳ႕၊ ဇနကပ်ိဳ႕၊ ေရသဘင္လူးတား၊ တက္ေရး (၃၇) ခ်င္း လူးတား၊ ေအာင္ပင္းလယ္ကန္ဘြဲ႕၊ ဘုန္းေတာ္ဘြဲ႕ရတု၊ ထားစၾကာဘြဲ႕၊ ဓမၼသတ္လကၤာ၊ မႏုရင္းလကၤာ၊ မႏု၀ဏၰနာဓမၼသတ္လကၤာ၊ ပုဏၰရိက ဆင္ေတာ္ေမာ္ကြန္း၊ မင္းကြန္းဘြဲ႕ေမာ္ကြန္း၊ အမရပူရၿမိဳ႕ဘြဲ႕ေမာ္ကြန္း၊ ေပါရာဏကထာက်မ္းတို႔ျဖစ္သည္။
ဦးတိုး၏ ရာမရကန္၊ ဦးယာ၏ အင္း၀ၿမိဳ႕ဘြဲ႕ ၁၂ ရာသီ လူးတား၊ မယ္ေခြ၏ ၁၂ ရာသီဘြဲ႕အဲခ်င္း၊ ၾကည့္ကန္႐ွင္ႀကီး၏ ေလာကေရးဓမၼေရး၊ ရာဇေရးႏွင့္တကြ စာေပးစာယူ မူပေဒသာ ေမတၱာစာမ်ား၊ သေတၱာ၀ါဒီကမၼ႒ာန္းဆယ္လြန္းတင္ဂါထာ ၁၃ ပုဒ္၊ စြယ္စံုေက်ာ္ထင္သတ္ပံုအေမးအေျဖပုစၦာမ်ား၊ လကၤာ၊ ပ်ိဳ႕၊ ကဗ်ာ၊ ရတုမ်ား။ ႐ွင္ဥကၠံသမာလာ၏ ေမတၱာစာမ်ား။ ၀က္မစြတ္ န၀ေဒး၏ ႐ႈေလာ့စဥ္႐ွည္ခ်ီ မိတၳီလာကန္ေတာ္ေမာ္ကြန္း၊ တက္ၿဖိဳးေ၀လွ်ံခ်ီမဂၤလာလက္ထပ္ရတု၊ သားေတာ္သမီးေတာ္ လက္ထပ္ရတုမ်ား၊ နားတြင္းေသွ်ာင္ထံုးရတုမ်ား၊ ဘုန္းေတာ္ဘြဲ႕ရတုမ်ား၊ မိတၳီလာကန္ေတာ္ေမာ္ကြန္း၊ စႏၵမုနိေမာ္ကြန္း၊ ရခိုင္ႏိုင္ ေမာ္ကြန္း၊ အာသံႏုိင္ေမာ္ကြန္း၊ တ႐ုတ္သံေရာက္ေမာ္ကြန္း၊ ဘႀကီးေတာ္ဘုရားနန္းဖြင့္ေမာ္ကြန္း၊ ၀ိလာသိနီေမာ္ကြန္း၊ ေလာက၀ိဒူေမာ္ကြန္း၊ ဗာ၀ရီေမာ္ကြန္း၊ သာမုၿဒိကေမာ္ကြန္း၊ မင္းကြန္းနန္းေတာ္ဘြဲ႕ေမာ္ကြန္း၊ နန္းေတာ္ဘြဲ႕ေမာ္ကြန္း၊ ဣသွ်ံဂူ ေမာ္ကြန္း၊ ထား၀ယ္ႏုိင္ေမာ္ကြန္း၊ ရဲတင္း၊ ေမာ္ကြန္း၊ မုနိ႐ွစ္ဆူ၊ ေမာ္ကြန္းမ်ား၊ ဆင္ျဖဴ႐ွင္မယ္ဧခ်င္း တို႔ျဖစ္သည္။
ဦးေအာင္ၿဖိဳး၏ ရာဇ၀င္သာခ်င္း၊ ရာမသာခ်င္း၊ က်န္စစ္သားၾကဳတ္ဖြင့္ခန္းသာခ်င္း၊ တ႐ုတ္ျပည္စြယ္ေတာ္ ေတာင္းသာခ်င္း၊ ေဗာဓိပင္ကို မာရ္နတ္သား လုခန္းသာခ်င္း၊ မင္းဆက္သာခ်င္း၊ ႏွစ္က်ိပ္႐ွစ္ဆူ၊ ဘုရားသာခ်င္း၊ ငွက္ႀကီးသာခ်င္း။ ဦးေရာက္ႀကီး၏ ဥေဒါင္းမင္းပ်ိဳ႕၊ ဣသိသိဂၤပ်ိဳ႕၊ စႏၵကိႏၷရီပ်ိဳ႕၊ ႏွမေတာ္ပုဂံမင္းသမီးဧခ်င္း၊ ရတနာပူရၿမိဳ႕ဖြဲ႕ေမာ္ ကြန္း၊ အမရပူရၿမိဳ႕ နန္းသိမ္းရတုမ်ား၊ မံုေ႐ြးဆရာေတာ္၏ အာဒါသမုခပ်ိဳ႕သစ္၊ မဟာသီလ၀ပ်ိဳ႕၊ ပဥၥာ၀ုဓပ်ိဳ႕၊ ကုသပ်ိဳ႕၊ မံုေ႐ြး ေမတၱာစာ၊ မင္းဆက္ရာဇ၀င္သံေပါက္။ ဖိုးသူေတာ္ ဦးမင္း၏ ေဟာင္း႐ြက္ညႇာခါလွစ္လို႔ အစခ်ီေလးဆစ္ ၁၂ ပုဒ္၊ ထပ္ထပ္သာ ေစာေတာ့တယ္ အစခ်ီ ၁၂ ရာသီလြမ္းခ်င္း ၁၂ ပုဒ္၊ ေနဖြဲ႕၊ မိုးဖြဲ႕၊ ေဆာင္းဖြဲ႕၊ ေလးခ်ိဳးႀကီး ၃ ပုဒ္။ လူဦးမင္း၏ ဘုန္းေတာ္ဘြဲ႕မ်ား ႏွင့္ ၁၂ ရာသီဖြဲ႕ေလးခ်ိဳးႀကီး။ ဦး႐ႊန္း၏ ေတာင္ငူဆိုရတုအေျဖ၊ ဘႀကီးေတာ္၏သားေတာ္နားေတာ္သြင္း၊ ၄င္းသမီးေတာ္ဧခ်င္း၊ မဟာသုေတေသာမပ်ိဳ႕၊ မေဟာ္ဥမင္ခန္းပ်ိဳ႕၊ မေဟာ္ျပႆနာခန္းပ်ိဳ႕၊ သရဘဂၤပ်ိဳ႕၊ ဂါမဏိစႏၵပ်ိဳ႕၊ မဟာဇနကပ်ိဳ႕၊ ဥမၼာဒႏၱီပ်ိဳ႕၊ ဓမၼဓဇပ်ိဳ႕၊ တဘက္ျပသတ္ပံု၊ အာယုဒီဃေဆးက်မ္းလကၤာမ်ားႏွင့္ ရတုမ်ား။ ဦးၾကင္ဥ၏ ေလးဆစ္မ်ား၊ ဘုရားေဟာက်မ္းဂန္လာ မေဟာသဓာျပဇာတ္၊ ဘုရားေဟာက်မ္းဂန္လာ ေ၀သႏၱရာျပဇာတ္၊ ဒ႑ာရီမ်ားျဖစ္ေသာ ေဒ၀ကုမၻာန္ျပဇာတ္၊ ၀ကၤႏၱျပဇာတ္၊ ပါပ ဟိန္ျပဇာတ္၊ ကာလကဏၰီျပဇာတ္၊ ရတုအမ်ိဳးမ်ိုး၊ သီခ်င္းဆန္းအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ၁၂ရာသီဘြဲ႕ညည္းခ်င္း၊ မိုးဖြဲ႕ညည္းခ်င္း၊ ေတာေတာင္ဖြဲ႕ ညည္းခ်င္း၊ ေဇာ္ဂ်ီဖြဲ႕ညည္းခ်င္း၊ သန္းေခါင္အခ်ိန္ညည္းခ်င္း၊ မုဆိုးစကားအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ဆိုင္းဆင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးအစ႐ွိေသာ သီခ်င္းပေဒသာမ်ား ျဖစ္၏။
ဦးေ႐ႊျခည္၏ အကိတၱိပ်ိဳ႕၊ အဘိ႐ူကပ်ိဳ႕၊ ကလိဂၤေဗာဓိပ်ိဳ႕၊ စႏၵကိႏၷရီပ်ိဳ႕သစ္၊ ေဒဓမၼ၀ပ်ိဳ႕၊ မဟာပဒုမပ်ိဳ႕၊ မဟာဓမၼပါလပ်ိဳ႕၊ ဗိမာန္ရတနာေက်ာင္းေတာ္ေမာ္ကြန္း၊ မဟာေ၀ယန္ဘံုသာေက်ာင္းေတာ္ေမာ္ကြန္း၊ စေလဦးပုည၏ ရတနာနဒီ ေမာ္ကြန္း ပုဒ္ေရ (၂၂)၊ ဇင္းမယ္ႏုိင္ေမာင္ကြန္း ပုဒ္ေရ (၅၆)၊ သဒၵါပုဒ္စပ္ (၁၇) ပုဒ္၊ ပင့္ရစ္သတ္ပံု (၁၃) ပုဒ္၊ ေဗဒင္ေဟာကိန္း ရကန္ႏွင့္ သၿဂိဳဟ္ကိုးပိုင္းေတးထပ္မ်ား၊ သကၠတဘာသာဖတ္နည္းလကၤာ၊ ေတးထပ္အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ေ၀ေပၚအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ေဆးနည္းလကၤာကဗ်ာအမ်ား၊ လကၤာစကားေျပေရာစပ္ေသာ ၀ိဇယ၊ ပဒုမ၊ ေကာသလေရသည္ျပဇာတ္မ်ားႏွင့္ တရားေဟာ စာပုဒ္ေရ (၃၀) ေက်ာ္၊ ေမတၱာစာပုဒ္ေရ (၆၀) ေက်ာ္၊ ၿဗိဳ႕ဟတ္က်မ္းလာဇာတာယုဂ္ေပါင္း ၁၅၀ တို႔ကို ေတးထပ္ေပါင္း ၁၅၀ ျဖစ္ ၿပီး ေအာင္ေဟာေတးထပ္မ်ား၊ သကၠကုႏၵေဆးက်မ္းလကၤာ ၂၆ ပုဒ္၊ သာသနာေရာက္မင္းၿပိဳင္စာတမ္းႏွင့္ သာသနာေလွ်ာက္စာ တမ္း၊ ေ႐ႊဘိုမင္းတရားလက္ထက္ ဆြမ္းေတာ္ႀကီစာတမ္း၊ ႐ွင္ျပဳနားထြင္းဖိတ္စာမ်ားႏွင့္ သာသနာပိုင္ဦးေဥယ် ပ်ံလြန္ေတာ္မူ ရာတြင္ ငိုခ်င္း႐ွည္၊ ပုဂံတြင္ ေနစဥ္ ပိဋကတ္ဘက္ဆိုင္ရာက်မ္းမ်ား၊ အေပ်ာ္ဖတ္တံုးခ်င္းမ်ားႏွင့္ သဘင္ေတးဘြဲ႕ ယိုးဒယား အမ်ိဳး မ်ိဳး စသည္တို႔ ျဖစ္၏။
ကင္း၀န္မင္းႀကီး၏ တိဏၰဳကပ်ိဳ႕၊ ေနမိရကန္၊ ဓေမၼာဇေမာ္ကြန္း၊ ရတနာနဒီေမာ္ကြန္း၊ ဓမၼသတ္လကၤာမ်ားႏွင့္ အဖြင့္က်မ္း မ်ား၊ သီေပါမင္းတရား၏ သားေတာ္ျမပုခက္တင္ဧခ်င္း၊ သီေပါမင္းတရား၏ သမီးေတာ္ဧခ်င္း၊ လူးတားလႊဲခ်င္း၊ ဓမၼသတ္ ၃၆ ေစာင္ခ်ဳပ္၊ အေမြမႈ ဓမၼသတ္ႀကီး၊ ေဆာင္းပါး၊ ေမတၱာ၊ မွာတမ္း၊ ႏိုင္ငံျခားသြားေန႔စဥ္မွတ္တမ္းမ်ား၊ ေက်ာက္စာ၊ ရတု၊ သာခ်င္း၊ ယိုးဒယားပတ္ပ်ိဳးအစ႐ွိေသာ ကဗ်ာသီခ်င္းမ်ား။ မန္လည္ဆရာေတာ္၏ မဟာသုတကာရီမဃေဒ၀လကၤာက်မ္းမ်ား၊ ကဗ်ာမ်ား စသည္တို႔ျဖစ္သည္။
လယ္တီဆရာေတာ္၏ ဂမၻီရကဗ်ာက်မ္း၊ အခ်ဳပ္တန္းဆရာေဖ၊ “ထီးျဖဳျပသာဒ္” ႏွင့္ အစခ်ီေတးထပ္၊ “ျမန္မာေတြ စည္းကမ္းေဖာက္” ခ်ီေတးထပ္၊ ဆီးဘန္နီဆရာေတာ္၏ “တဖန္မွတ္ေစ” ခ်ီပါေတာ္မူ ဧကပိုဒ္ရတုတို႔သည္လည္း ကုန္းေဘာင္ ေခတ္ေႏွာင္းတြင္ ေပၚထြက္ခဲ့ေသာ ျမန္မာဂႏၱ၀င္ကဗ်ာမ်ား ျဖစ္သလို ယေန႔တုိင္ စာဖတ္သူတို႔၏ ဟဒယႏွလံုးအိမ္တြင္ စြဲထင္ေန ေသာ ကဗ်ာမ်ားျဖစ္ၾကပါသည္။
(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)
Comments